Bağırsaq polipləri bağırsaq traktının daxili səthindəki anormal böyümələrdir. Bağırsaq polipləri əsasən zərərsiz və xoş xassali olur. Lakin diqqət edilməzsə, böyüyüb gələcəkdə daha ciddi sağlamlıq problemlərinə, xüsusən də xərçəngə səbəb ola bilər.
Rektal qanaxma, bağırsaqda problemlər, nəcisdə qan, qarın ağrısı və dəmir çatışmazlığı anemiyası kolon poliplərinin əlamətlərindəndir.
Bağırsaq polipin əlamətləri
Xüsusilə bağırsaq polipləri heç bir simptoma səbəb olmaya bilər. Bir çox poliplər müntəzəm müayinələr zamanı təsadüfən aşkar edilir.
Ən çox rast gəlinən bağırsaq polipinin əlamətləri aşağıdakılardır:
- Rektal qanaxma
- Nəcisdə qan
- Bir həftədən çox davam edən qəbizlik və ya ishal
- Qarın ağrısı
- Yorğunluq və ya nəfəs darlığı
- Anemiya
Əmin olmaq, ciddi sağlamlıq problemlərinin qarşısını almaq və erkən diaqnoz üçün mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.
Bağırsaq poliplərinin səbəbləri
Poliplərin niyə əmələ gəldiyi tam olaraq bilinməsə də, genetika, yaş faktoru, piylənmə, siqaret istifadəsi, hərəkətsiz həyat və stress kimi faktorlar polipin yaranmasına səbəb ola bilər.
Poliplərin əmələ gəlməsinə təsir edən risk faktorları aşağıdakılardır:
- Artıq çəki və piylənmə
- 50 yaşdan yuxarı olmaq
- Siqaret
- Ailədə polip tarixçəsi olanlar
- Ülseratif kolit və ya kron xəstəliyi kimi iltihablı bağırsaq xəstəliyi
- Gardner sindromu, bağırsaqların irsi pozğunluğu
- Stress
- Nəzarətsiz diabet
Polipin diaqnozu
Bağırsaq polipləri müxtəlif yollarla müəyyən edilə bilər. Bədənin harasında yaranmasından asılı olaraq müxtəlif üsullardan istifadə olunur.
Skanlama üsulları
Kolonoskopiya: Yoğun bağırsaq ucunda kamerası olan yumşaq, elastik bir alətlə yoxlanılır. Poliplər üçün ən həssas müayinə kolonoskopiyadır. Müşahidə zamanı polip aşkar edilərsə, dərhal həkim tərəfindən çıxarıla bilər.
Virtual kolonoskopiya: Kompüter tomoqrafiyası (CT) və ya maqnit rezonans (MRT) kimi radioloji görüntüləmə üsulları ilə həyata keçirilir. Poliplərin olub-olmaması kontrast maddənin yoğun bağırsağa yeridilməsindən sonra aparılan görüntüləmə ilə araşdırılır. Virtual kolonoskopiya ilə çox kiçik poliplərin aşkar edilməsi çətindir.
Flexible sigmoidoskopiya: Poliplərin olub-olmadığını yoxlamaq üçün ucunda kamera olan işıqlı alətlə qolun aşağı hissəsi və düz bağırsaq müayinə edilir.
Nəcis əsaslı analizlər: Nəcisdə qanın olub-olmadığı yoxlanılır və müsbət olduğu hallarda kolonoskopiya ilə poliplərin olub-olmaması araşdırılır.
Barium imaləsi: Kolon poliplərinin diaqnostikasında istifadə edilən üsuldur. Texnologiyanın inkişafı və diaqnostika üsullarının inkişafı ilə əvvəlki qədər çox istifadə edilmir. Polip diaqnozu yoğun bağırsağın bariumla doldurulub rentgen şüaları ilə müşahidə edilməsi ilə qoyulur. Lakin kolonoskopiya və virtual kolonoskopiya kimi üsullardan istifadə edildiyi üçün barium imalə üsulundan demək olar ki, imtina edilib.
Polipin müalicəsi və cərrahiyəsi
Bağırsaq polipləri aşkar edildikdə, onları çıxarmaq lazımdır. Prosedur poliplərin növü və sayından asılı olaraq dəyişə bilər.
Polipektomiya: yoğun bağırsaqdan polipin forseps və ya məftil ilgəsi ilə çıxarılmasıdır. Polip 1 santimetrdən böyükdürsə, prosedur maye yeridilməsi ilə davam etdirilir.
Minimal invaziv cərrahiyyə: Çox böyük olan poliplər adətən laparoskopik yolla çıxarılır. Bu prosedura minimal invaziv cərrahiyyə deyilir.
Kolon və düz bağırsağın çıxarılması: Kolon və düz bağırsağınızı çıxarmaq üçün cərrahi əməliyyat (total proktokolektomiya) nadir irsi xəstəlik olduqda tələb oluna bilər. Bu cür ailəvi sağlamlıq problemləri olan insanlarda kolon xərçənginin qarşısını almağın ən yaxşı yolu kolon və düz bağırsağın tamamilə çıxarılmasıdır.
Poliplərlə birlikdə infeksiya baş verərsə, antibiotik müalicəsi tətbiq olunur. Poliplər dərman müalicəsinə cavab vermirsə, cərrahi müdaxilə tələb olunur.
Polip əməliyyatı
Bədən üçün təhlükə yaradan və xərçəngə çevrilmə riski olan poliplər üçün edilən cərrahi əməliyyata polip əməliyyatı deyilir. Qapalı və ya açıq şəkildə həyata keçirilir. Bədəndəki yeri və ölçüsünə görə təyin edilir. Həmçinin təhlükə olaraq qəbul edilən poliplər cərrahi əməliyyatla çıxarılır. Ümumi anesteziya altında edilən polip əməliyyatından sonra insan bir neçə gün ərzində normal həyata qayıdır.
Polip haqqında tez-tez verilən suallar
Bağırsaq poliplərinin növləri hansılardır?
Bağırsaq poliplərinin iki əsas növü vardır.
Adenomatoz poliplər: Yoğun bağırsaqda görülən poliplərin əksəriyyəti adenoma və ya adenomatoz tipli poliplərdir. Adenoma tipli poliplər kolon xərçənginin ən çox rast glinən növlərindən biridir. Adenomaların xərçəngə çevrilmə riski onların ölçüsündən və sayından asılıdır. Mikroskop altında araşdırılan bir çox polip xərçəng olmasa belə, gələcəkdə xərçəngə çevrilə bilər. Mikroskop altında görünüşünə görə adenoma polipləri;
- Boru adenoması
- Tubulovillöz adenoma
- Müxtəlif növ villöz adenomalar
Hiperplastik poliplər: Kolon polipinin ikinci ən çox yayılmış növü hiperplastik polipdir. Onlar adətən xərçəngə səbəb olmurlar. Diametri adətən 0,5 sm-dən kiçikdir. Bu polipləri müəyyən etmək və onları adenoma poliplərindən fərqləndirmək vacibdir.
Bağırsaq polipləri kimdə rast gəlinir?
Kolon polipləri çox geniş yayılmışdır. Yaşlanma ilə düz mütənasibdir. Yoğun bağırsaqda polipi olan adamın bağırsağının başqa yerində də polip ola bilər və ya gələcəkdə başqa polip yarana bilər. Kolon polipləri kişilərdə və yaşlılarda daha çox rast gəlinir.
- Yetkin yaş qrupunda 1-12%
- 50 yaşdan yuxarı insanlarda kişilərin 25%-i və qadınların 15%-i
- 70 yaşdan sonra 40%-də görülə bilər.
- Bağırsaq poliplərinin inkişaf riskinin ömür boyu 6% olduğu bildirilir.
Poliplər xərçəngə səbəb olurmu?
Bəzi yoğun bağırsaq polipləri müalicə olunmazsa, gələcəkdə kolon xərçənginə səbəb ola bilər. Polipin xərçəngə çevrilmə riski; Polipin növünə və sayına görə dəyişir.
Əməliyyat etdirənlər nələrə diqqət etməlidir?
Polip müalicəsindən sonra xəstələr bəzi əlamətlərə diqqət yetirməlidirlər.
- Qarında şiddətli ağrı
- Qızdırma
- Qanlı nəcis
- Anusda qanaxma
- Başgicəllənmə
- Yorğunluq şikayətləriniz varsa, həkimə müraciət etməlisiniz.
Bağırsaq Polipləri Çıxarıldıqdan Sonra Təkrarlanırmı?
Aşkar edilən polip adətən kolonoskopik yolla tamamilə çıxarılır. Çıxarılan polip patologiyaya göndərilir və nəticələrə görə qiymətləndirilir.
Öd kisəsində Polip Nədir?
Öd kisəsi polipləri öd kisəsinin daxili astarından çıxan anormal toxuma böyümələridir. Əksəriyyəti xoş xassəli olan və adətən heç bir simptom yaratmayan öd kisəsi polipləri iltihab, artıq xolesterin yığılması və ya anormal hüceyrə böyüməsi nəticəsində yarana bilər.
Polip Əməliyyatından Sonrakı Proses Necə Olmalıdır?
Hiperplastik poliplər istisna olmaqla, qeyri-neoplastik poliplər üçün mütəmadi müayinə tələb olunmur.
Adenomatöz poliplər kimi riskli poliplərin olması kolon xərçəngi ehtimalını artırır.
Çıxarılan polipdə displaziya varsa, lakin ağır displaziya və ya invaziv karsinoma yoxdursa, 1 ildən sonra təkrar kolonoskopiya tövsiyə olunur.
Yoğun bağırsaq tamamilə təmizdirsə, yeni poliplər aşkar edilmədikdə, ilk yoxlama 3 ildən sonra aparılır
Bu kolonoskopiyada heç bir patoloji aşkar edilməzsə, hər 5 ildən bir müayinə oluna bilər.
Yoxlamalar zamanı yeni adenoma aşkar edilərsə, bu təqib protokolu sıfırlanır və müalicə yenidən başlanır.
Polip Əmələ Gəlməsinin Qarşısını Necə Almaq Olar?
Polipin əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün qidalanma və həyat tərzində düzəlişlər etmək müsbət nəticələr verə bilər.
- Qırmızı əti azaldın və daha çox meyvə və tərəvəz yeyin
- Daimi fiziki fəaliyyət
- Siqaret və alkoqol istifadəsindən çəkinin
- Çəkinizi nəzarətdə saxlayın
Bağırsaq polipləri ilə qidalanma vərdişləri arasında hansı əlaqə var?
Araşdırmalar, ətraf mühit faktorlarının, xüsusən də qidalanma vərdişlərinin kolon poliplərinin inkişafında mühüm rol oynadığını vurğulamışdır. Kolon poliplərinin inkişafında qidalanma vərdişlərinin nə qədər vacib olduğu hələ də tam sübuta yetirilməyib. Bir çox araşdırmalar tərəvəz, meyvə, C vitamini, kalsium əlavələri və taxılların qoruyucu rol oynadığını, ət və yağlı qidaların (qızardılmış və yağlı qidalar, kolbasa və s.) isə riski artırdığı aşkar etmişdir.
