Hepatit C virusu qanla keçən Hepatit C virusunun (HCV) səbəb olduğu qaraciyər xəstəliyidir.
Dünyada təxminən 70 milyon insanın mübarizə apardığı mühüm sağlamlıq problemidir. Hal-hazırda qaraciyər çatışmazlığına səbəb olduğu üçün əhəmiyyətli bir xəstəlik olan Hepatit C-yə qarşı tam sağalma təmin edən dərmanlardan istifadə edilmişdir.
Hepatit C necə ötürülür?
- İnfeksiya riskinə nəzarət edilməyən qan və qan məhsullarının transfuziyası,
- Üzərində hepatit C virusu ilə yoluxmuş qan olan şəxsi gigiyena vasitələrinin (diş fırçaları, ülgüclər və ya dırnaq qayçıları kimi) paylaşılması
- Düzgün sterilizasiya olunmayan alətlərlə aparılan diş müalicələri,
- İnyeksiya iynələri kimi venadaxili materialların birdən çox şəxs tərəfindən istifadəsi
- Qeyri-steril tibbi-kosmetik materialların (manikür-pedikür materialları və s.) istifadəsi və ya
- Steril olmayan materiallarla döymə və pirsinq
- Hepatit C virusuna yoluxmuş orqanların transplantasiyası
- İnfeksiya risklərinə nəzarət edilməyən hemodializ maşını ilə dializdən keçmək
Hepatit C-nin cinsi yolla ötürülmə ehtimalı az olsa da, cinsi əlaqə zamanı qanaxma və ya travma və bəzi digər infeksiyalara görə yarana biləcək xoralar ötürülmə səbəbi ola bilər.
Hepatit C-li şəxslə qucaqlaşmaq və öpüşmək, yemək və ya içkiləri paylaşmaq və ya eyni mühitdə olmaq yolu ilə bulaşma riski yoxdur. Bu virus tualetdən və ya hovuzdan keçmir. Eynilə, ağcaqanad dişləmələri hepatit C-yə səbəb olmur.
Hepatit C daşıyan hamilə qadınlarda virusun körpəyə keçmə riskinin 10%-dən az olduğu təxmin edilsə də, bu yoluxmanın hamiləliyin hansı mərhələsində baş verdiyi hələ dəqiq müəyyən edilməmişdir.
Daşlyı ananın körpəsini əmizdirdiyi zaman müəyyən edilmiş risk yoxdur. Ancaq məmə ucunda çatlar və ya qanaxma kimi hallarda və ya ananın virus yükü çox olduqda ana südü kəsilə bilər.
Simptomlar
Hepatit C infeksiyasının simptomları virusun səbəb ola biləcəyi kəskin və ya xroniki vəziyyətdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Kəskin xəstəlik aşağıdakı simptomlara səbəb ola bilər:
- Qripə bənzər simptomlar (əzələ ağrıları və yüksək hərarət)
- Daimi yorğunluq hissi
- Anoreksiya
- Qarın ağrısı
- Tünd rəngli sidik
- Ürəkbulanma
- Nadir hallarda sarılıq
Kəskin xəstəlik 6 aydan az davam etsə də, virus orqanizmdən təmizlənə bilər və ya xəstəlik nəticəsində kəskin qaraciyər çatışmazlığı inkişaf edə bilər. Hepatit C virusunun xroniki xəstəliyə səbəb olduğu hallarda, ilk simptomlar yüngül yorğunluq və bəzi koqnitiv problemlər ola bilər. Ancaq bu ilkin simptomlardan illər sonra virus siroz və sonradan qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər.
Diaqnostik üsullar
Hepatit C adətən 2 qan testi ilə diaqnoz qoyulur: Antikor testi və PCR testi. Nəticələr ümumiyyətlə 2 həftə ərzində görünür. Bunlara əlavə olaraq xəstəliyə xas olmayan bəzi qan analizləri (ALT, AST, albumin kimi) və qaraciyər funksiyalarının qiymətləndirilməsi üçün ultrasəs müayinələri də xəstəliyin gedişatını izləməkdə böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Müalicə üsulları
ABŞ-da FDA tərəfindən təsdiqlənmiş iki dərmanın xəstəliklə mübarizədə son dərəcə effektiv olduğu sübuta yetirilib və mütəxəssislər Hepatit C-nin müalicəsinin Türkiyədə dərmanların tətbiqi ilə tamamilə yaxşılaşdırıla biləcəyini qeyd edirlər.
Bu yeni dərmanlarla; Məqsəd üç aylıq müalicə ilə, ehtimal ki, gündə bir və ya iki tabletlə Hepatit C-ni tamamilə müalicə etmək və Hepatit C-yə bağlı siroz riskini aradan qaldırmaqdır.
Bundan əlavə, bəzi xəstələrdə xəstəliyin səbəb olduğu siroz səbəbiylə qaraciyər çatışmazlığı vəziyyətində qaraciyər transplantasiyası tətbiq oluna bilər, lakin infeksiya bir müddət sonra yeni köçürülən qaraciyərə də təsir edə bilər.
Hepatit C daşıyıcıları nələrə diqqət etməlidir?
Hepatit C virusunun daşıyıcısı olanlar bilməlidirlər ki, onlar xəstə olmasalar belə xəstəliyi başqalarına ötürə bilərlər. Buna görə də digər insanlarla təmasda ehtiyat tədbirləri görmək vacibdir. Bu xəstələr mütəmadi olaraq həkim nəzarətində olmalıdırlar. İldə iki dəfə qaraciyər funksiyası testinin edilməsi, spirtli içki qəbul etməməsi, hər hansı bir səbəbdən dərman qəbul etməli olduqları halda həkimə müraciət etmək sağlamlıqlarını qorumaq üçün lazımi tədbirlərdəndir.
Qorunma yolları
Hepatit C virusuna qarşı təsdiqlənmiş vaksin hələ yoxdur. Cəmiyyətdəki fərdlər özlərini necə qoruyacaqlarını bilməlidirlər. Təhlükəsiz cinsi əlaqədən qaçınılmalı və dərinin bütövlüyünü poza bilən döymə, manikür, pedikür və pirsinq kimi tətbiqlərdə istifadə olunan alətlərin steril olmasına diqqət yetirilməlidir.
