Qastroezofageal reflüks mədə möhtəviyyatının qida borusuna geri atılması və onu zədələməsidir. Reflüks mədədə yanma və mədə yanması problemi ilə özünü göstərən bir xəstəlikdir. Uzun müddət davam edən və müalicə olunmayan reflüks xəstəliyi yemək borusunda xərçəngin əmələ gəlməsinə yol aça bilər. Bu səbəblə reflüks şikayətlərini vaxt itirmədən nəzərdən keçirmək və mütəxəssisə müraciət etmək böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Reflüks xəstəliyi ürək problemi ilə qarışdırıla bilər
Yemək vərdişlərindən və müəyyən qidaların tez-tez istifadəsindən asılı olaraq, mədə turşusu və mədə möhtəviyyatə qida borusuna (özofagusa) geri sıza bilər. Hətta yemək boğaza çata bilər. Bu vəziyyət reflüks adlanır. Reflüksdə döş qəfəsinin ön hissəsində və bəzən boğazda yanma hissi olunur. Bu vəziyyət, zaman-zaman ürək spazmı ilə qarışdırıla bilər, xəstə hətta infarkt keçirdiyini düşünə bilər.
Reflüks şikayətlərinə daxildir; quru öskürək, diş xəstəlikləri, səsin batması, boğaz ağrısı və qulaq iltihabı da görülə bilər. Bundan əlavə, mədə yırtığı, yuxarı qida qayıtmasına səbəb olduğu üçün daha çox kilolu və yaşlı xəstələrdə reflüks halına rast gəlinir.
Reflüks anemiya və kilo itkisi ilə müşayiət olunursa, diqqət yetirin.
Xəstənin döş qəfəsində ağrı və yanma hissi, udma çətinliyi, çətin dişləmələr və s. şikayətlər varsa, qidanı udarkən udlaqda və ya qida borusunda ilişib qalma hissi varsa, arıqlamaq və tez doymaq kimi hallar baş verirsə mütləq həkim qastroenteroloqa müraciət etmək lazımdır.
Nə zaman qastroenteroloqa müraciət etmək lazımdır?
Bəzi hallarda bəzi ilkin müayinələrin aparılması və sonra endoskopiya proseduru tövsiyə olunur. Xəstə anamnezdə mədə yanması, mədədə yanma, qidanın boğaza doğru gəlməsi əlamətləri varsa, bu reflüks diaqnozu üçün kifayətdir. Bununla belə, anemiya, kilo itkisi və ailədə xərçəng xəstəliyinin olması kimi narahatedici simptomlar varsa, endoskopik müayinə lazımdır. Bundan əlavə, öskürək və səs batması şikayətləri olan xəstələr üçün qida borusunun həm yuxarı, həm də aşağı tərəfinə yerləşdirilən çip dəsti ilə turşunun nə qədər çıxdığı, müddəti və nə qədər şiddətli olduğu müşahidə edilməlidir.
Reflüks müalicə olunmazsa, xərçəngə tutulma riski ola bilər.
Reflüks meydana gəlməsində bir çox faktorlar rol oynayır. Artan psixoloji faktorlar bu gün bir çox mədə şikayətlərinə səbəb ola bilər. Stress səbəbiylə mədə turşusunun səviyyəsi yüksəlir, bu da reflü şikayətlərini artıra bilər. Reflü daha çox kilolu insanlarda olur. Uzun müddət davam edən reflüdə yemək borusu ilə mədənin qovşağında meydana gələn və Barret özofagusu adlanan selikli qişa dəyişikliklərinə səbəb ola bilər. Bu hallar gələcəkdə xərçəng xəstəliyinədə yol aça bilər. Endoskopiyadan sonra xəstəliyin miqyası, müalicəsi və gələcək xoşagəlməz hallar proqnozlaşdırıla bilər. Bundan əlavə, reflü yalnız mədə turşusundan deyil, ödün geri axınından da qaynaqlana bilər.
Reflüks şikayətlərini azaltmaq üçün bunlara diqqət yetirin
Həyat tərzi ilə bağlı dəyişikliklər edilməlidir. Yemək vaxtı və pəhrizin dəyişdirilməsi ilk növbədə gəlir.
- Əgər xəstə artıq çəkiyə malikdirsə, o, arıqlamalıdır. Çünki piylənmə bir sıra mexanizmlərlə reflüyə yol açır və reflü şikayətlərini artırır.
- Mədə çox doldurulmamalı, kiçik hissələrlə qida qəbul edilməlidir.
- Uzun müddətli pəhrizdən sonra böyük porsiyalarla qida qəbulu olmaz.
- Qızardılmış yeməklər, şokolad və yağlı qidalar kimi gec həzm olan və mədədən həzmi çətinləşdirən qidalara üstünlük verilməməlidir.
- Ədviyyatlı qidalar istifadə edərkən diqqətli olunmalı, mədəyə faydalı olduğu hiss olunmayan qidalar qıbul edilməməlidir.
- Xüsusən axşam saatlarında yatmağa getməzdən əvvəl mədə tox olmamalıdır. Yatmazdan ən az 3-4 saat əvvəl maye və ya bərk qida qəbul etməmək vacibdir. Mədə dolu olduqda, mədə möhtəviyyatı qida borusuna (özofagusa) geri qayıtması daha asan olur. Bu da yuxu apnesinə səbəb ola bilər. Yuxu apnesi altında başqa səbəblər olsa belə, reflü yuxu rejimini pozur.
- Reflü şikayətlərində yastığı qaldırmaq yerinə çarpayının başını 30- 45 sm qaldırmaq daha məqsədəuyğundur.
- Qarın təzyiqini artıran hərəkətlər yeməkdən sonra edilməməlidir. Bükülmə və düzəlməyə səbəb olacaq fiziki hərəkətlər üçün bir müddət gözləmək lazımdır.
- Beli dartan paltar geyilməməlidir.
Reflüks müalicəsinə cavab verməyən xəstələrə cərrahiyyə tətbiq oluna bilər.
Reflüks müalicəsi hər xəstə üçün fərqlidir. Uzun müddət dərman qəbul edən xəstələr ildə ən azı iki dəfə həkimə müraciət etməlidirlər. Bəzi xəstələrdə həkim tərəfindən təyin olunan vaxtlarda bir neçə ildən bir endoskopiyanı təkrarlamaq lazım ola bilər. Şikayətlər adətən yemək vərdişlərində, çəkidə, gündəlik həyatda tərzində və dərman müalicəsində lazımi düzəlişlərdən sonra yox olur. Ancaq bəzi xəstələrdə dərmanlar kifayət olmaya bilər və ya çox uzun müddət istifadə edilməli ola bilər. Bu qrup xəstələrdə reflü əməliyyatı aparılır.
