Öd yollarının stentlənməsi, öd yollarının tıxanması səbəbindən öd axınının tıxandığı bir vəziyyət olan obstruktiv sarılığın müasir, minimal invaziv müalicəsidir. Bu nisbətən yeni bir texnikadır, ilk dəfə 1989-cu ildə tətbiq edilmişdir.
Prosedurun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, öd axarının tıxanmış sahəsinə bir stent – metal və ya plastikdən hazırlanmış setkavari divarı olan bir boru quraşdırılır. Kanalın normal lkeçiriciliyini saxlayır və öd şirəsinin sərbəst axmasınıı təmin edir.
Öd yollarının stentlənməsi ilə hansı xəstəliklər müalicə olunur?
Öd yollarının stentlənməsinin əsas göstəricisi xoşxassəli və ya bədxassəli proseslərin səbəb olduğu obstruktiv sarılıqdır. Onkologiyada bu vəziyyət adətən iki şeydən qaynaqlanır:
- Öd yollarının xərçəngi
- Pankreas başının xərçəngi
Bu ağırlaşma inkişaf etdikdə xəstənin vəziyyəti və proqnozu kəskin şəkildə pisləşir. Öd kisəsinin bir hissəsi olaraq, hemoglobinin zəhərli parçalanma məhsulu, bilirubin bağırsağa atılır. Öd yollarının tıxanması ilə bilirubin qan dövranına daxil olur və bəzi simptomlar meydana çıxır:
- Sarı dəri tonu
- gözlərin ağları
- qaşınma dəri
- Ümumi pozğunluq, pis hiss
- sidiyin rənginin tündləşməsi
- Rənglənmiş nəcis
- iştahsızlıq
- Zəiflik, yorğunluq
Stent qoyulduqdan sonra öd axını dərhal bərpa olunur. Simptomlar nəzərəçarpacaq dərəcədə azalması və xəstənin vəziyyətində yaxşılaşma prosedurdan sonra 1-2 gün ərzində müşahidə olunur.
Stent nədir? O nəyə bənzəyir? O necə görünür?
Stent metal və ya plastikdən hazırlanmış setkavari divarı olan bir borudur. Ümumiyyətlə, özünü genişləndirən metal olanlar ən yaxşı hesab olunur, öd axarınıi 6-10 mm-ə qədər aça bilər. Onlar ödün daha uzun müddət normal çıxışını təmin edir və daha az tez-tez dəyişdirilməsini tələb edir. Plastik stentlərdə bakterial fon və öd çöküntüsü daha sürətli əmələ gəlir və lümen yenidən bloklanır.
Stent materialının seçilməsi üçün mövcud qaydalar aşağıdakılardır:
Xəstənin 3 ay və ya daha az yaşaması gözlənilirsə, plastik stentlərdən istifadə etmək məqsədəuyğundur. Əgər xəstə 3 ay və ya daha çox yaşayırsa və ya əməliyyatdan əvvəl neoadjuvant terapiya alırsa, özünü genişləndirən metal stentlərdən istifadə olunur.
Öd yollarının stentlənməsinə hazırlıq
Prosedurdan əvvəl xəstə müayinədən keçir, həkimlər onun sağlamlığını qiymətləndirir, müşayiət olunan xəstəliklərin, dərmanlara allergik reaksiyaların olub olmadığını aydınlaşdırır. Qan laxtalanma testini aparın. Əgər xəstə antikoaqulyantlar qəbul edirsə, bir müddət onların qəbulu dayandırılmalıdır. Prosedurdan 6 saat əvvəl heç nə yeməyin və içməyin. Yoluxucu ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün antibiotiklər kursu aparılır.
Öd yollarının stentlənməsi ağrılı bir prosedurdur. Yaxşı anesteziya tələb olunur, eyni zamanda, anesteziya, xüsusən də müşayiət olunan xəstəlikləri olan zəifləmiş xərçəng xəstəsi üçün müəyyən risklər daşıyır. Çox vaxt sedasyon kifayət qədər anesteziya və təhlükəsizlik arasında qızıl orta olur. Ağrı impulslarını maneə törətməyə, sakitləşdirməyə, rahatlamağa kömək edən dərmanlar təyin edilir, lakin eyni zamanda xəstə şüurludur. Adətən, tez təsir edən narkotik analjezik və benzodiazepin kombinasiyası istifadə olunur.
Prosedur necə həyata keçirilir?
Çox vaxt bu prosedur endoskopik retrograd xolangiopankreatoqrafiya (ERCP) istifadə edərək həyata keçirilir. Xarici olaraq qastroskopiya bənzəyir. Həkim çevik endoskopu xəstənin ağzından daxil edir, onikibarmaq bağırsağa çatır, öd axarının ona axdığı kanalı taparaq və oradan nazik bir kateter daxil edir. Kateter vasitəsilə öd yolları radiopaq məhlulla doldurulur və rentgen çəkilir. Bu, tıxanmış sahəni müəyyən etməyə kömək edir və oraya stent qoyulur.
Stentləmə zamanı xəstə arxası üstə uzanır. X-ray nəzarəti üçün C-qolu istifadə olunur – müxtəlif müstəvilərdə dönə bilən və düzgün bucaq altında şəkil çəkə bilən xüsusi bir cihaz.
Adətən, stent yerləşdirilməsi ilə ERCP təxminən 30-40 dəqiqə davam edir.
ERCP uğursuz olarsa, perkutan transhepatik xolangioqrafiya zamanı stentləmə aparılır. Dərinin ponksiyonu ilə öd yollarına iynə daxil edilir. Bundan əlavə, prosedurun gedişi oxşardır: öd yolları radiopaq məhlulu ilə boyanır, tıxanmış bir sahə aşkar edilir və içərisinə stent qoyulur.
Prosedurdan sonra
ERCP-dən sonra xəstəyə 4-6 saatdan sonra yeməyə icazə verilir. Qan testlərini aparın. Xəstə əməliyyat günü və ya ertəsi gün evə buraxılır. Növbəti 24 saat ərzində siz avtomobil idarə etməməli və konsentrasiya tələb edən digər fəaliyyətlərlə məşğul olmamalısınız. Stent qoyulduqdan sonra 1-2 gün ərzində xəstənin vəziyyəti nəzərəçarpacaq dərəcədə yaxşılaşır.
Perkutan transhepatik xolangioqrafiya bir neçə gün xəstəxanaya yerləşdirilməsini tələb edir. Bütün bu müddət ərzində öd kanallarında bir drenaj quraşdırılacaq – öd axını üçün bir boru – sonra çıxarılır.
Stentdən sonra həkim infeksiyanın qarşısını almaq üçün antibiotiklər kursunu təyin edə bilər.
Öd yollarının stentlənməsi-nin faydaları nələrdir?
Öd yollarına stent qoyulması minimal invaziv, daha təhlükəsiz bir prosedurdur. Stentləmə obstruktiv sarılığın müalicəsi üçün daha az invaziv, təhlükəsiz və tamamilə fizioloji üsuldur. Stentə baxmağa ehtiyac yoxdur, xəstəyə narahatlıq yaratmır və gündəlik həyata müdaxilə etmir. Gələcəkdə stentlərlə bağlı problemlər drenajla müqayisədə daha az baş verir.
Stent işləməyi dayandırsa nə etməli?
Adətən stent bir neçə ay işləyir, sonra safra axını yenidən pozulur. Bu vəziyyətdə prosedur təkrarlana bilər. Stentləmə effektiv deyilsə və əməliyyat riskləri məqbuldursa, həkim xəstəyə bypass əməliyyatı tövsiyə edə bilər.
