İnsanların təxminən 16-30%-i müntəzəm olaraq mədə köpündən şikayət etdiyini bildirir. Bir çox problem səbəbiylə meydana gələn mədə köpü əsas qaynağını araşdırmaq vacibdir. Mədə köpü bəzən ciddi xəstəliklərin əlaməti kimi görünsə də, həzm sisteminin dözə bilmədiyi pəhriz vərdişləri və qidalar səbəbindən çox vaxt problemə çevrilir. Hər hansı bir xəstəliyin əlaməti deyilsə, tətbiq olunacaq sadə tədbirlər mədə köpünə yaxşı gəlir.
Mədə köpü nədir?
Mədə köpməsi adətən yeməkdən sonra, həddindən artıq qaz yaranması və ya həzm sistemi əzələlərinin hərəkətindəki pozğunluqlar səbəbindən baş verən bir vəziyyətdir. Qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinən mədə köpünün problemi həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə aşağı salan əhəmiyyətli bir problemdir. Həzm sistemində köpə səbəb olan az miqdarda qaz normaldır. Lakin qazın miqdarının artması və müddətin uzanması mədə köpünü ciddi problemə çevirir. Bəzən xəstələrin gəyirmə, rektal və ya ağızdan qaz xaric olunmasına ehtiyacı ola bilər ki, bu da onların həyat keyfiyyətinə çox təsir edir.
Qarında köpün səbəbi nədir?
Mədə köpünün ən mühüm səbəbi həzm sistemində artıq bərk, maye və ya qazın görünməsidir. Ancaq bəzi insanlarda köpün sadəcə olaraq xəstənin artan həssaslığından qaynaqlandığı düşünülür. Köp qarın ağrısına, narahatlığa və mədədə dolğunluq hissinə səbəb olur.
Bundan əlavə, köp qarının daha böyük görünməsinə (hamilə kimi), spazm və ağrıya səbəb ola bilər. Həzm sistemində mədənin köpməsinə səbəb olan iki qaz mənbəyi var. Bunlardan biri bağırsaqdakı bakteriyalar tərəfindən əmələ gələn qaz, digəri isə yemək və ya içmə zamanı udulmuş havadır. Digər tərəfdən, bədəndə həddindən artıq maye yığılmasının, yəni ödemin köpə səbəb olduğu düşünülür. Ancaq köpün bədəndə su-ödem yığılması ilə eyni şey hesab etmək olmaz. Çünki köpün mənbəyi bədəndə yığılan qazdır.
Qida ilə udulan havanın miqdarı köpə səbəb olur. Çox tez yemək artıq havanın udulmasına səbəb olur. Bu hava mədə və bağırsaqlarda qaz əmələ gətirəcəyi üçün köpə səbəb olur.
Bəzi yüksək lifli qidalar mədə köpünə səbəb olur, çünki həzm sistemində böyük miqdarda qaz əmələ gəlir. Paxla və mərcimək kimi paxlalılar, eləcə də bəzi tam taxıllar qaz mənbəyidir. Bundan əlavə, karbohidrat dəyəri yüksək olan qidaların həddindən artıq istehlakı mədə və bağırsaqlarda şişkinliyə səbəb ola bilər. Lif az olan qidalar bağırsaqların daha az işləməsinə səbəb olacaq.
Qida allergiyası və həz sistemini qıcıqlandıran qidalar köpün səbəbidir. Həzm sisteminin qıcıqlandığı qidalar yeyildikdə həddindən artıq qaz əmələ gəlməsi səbəbindən köp və digər əlamətlər yarana bilər.
Oturaq həyat tərzi mədə və bağırsaqlarda köpə səbəb ola bilər. Şişkinliyin digər əsas səbəbi stressdir. Həzm sistemindəki orqanların stress səbəbiylə nizamlı işləməməsi köpə səbəb ola bilər.
Bəzən mədə mikrobunun, yəni helicobacter pylori-nin olması mədədə həddindən artıq qaz, gəyirmə və köpə səbəb olur.
Hansı qidalar mədə köpünə səbəb olur?
- Əlavə havanın udulmasına səbəb olan qazlı və fermentləşdirilmiş içkilər.
- Paxla, noxud və mərcimək kimi paxlalı bitkilər, eləcə də bəzi tam taxıllar qaz əmələ gətirdiyi üçün qaz əmələ gəlməsinə səbəb olur.
- Yağlı qidalar həzmi və mədənin boşalmasını ləngidə bilər. Bunun toxluq üçün faydaları ola bilər (və bəlkə də arıqlamağa kömək edir), lakin köpə meylli insanlar üçün problem ola bilər.
- Tərkibinə görə sarımsaq və soğan kimi tərəvəzlər qaza səbəb olduğu üçün mədə köpünə səbəb ola bilər.
- Brokoli və kələm kimi həzm edilməsi çətin olan yaşıl tərəvəzlər köpə səbəb ola bilər.
- Süd və süd məhsullarında (pendir və qatıq kimi) laktoza köp və qaza səbəb ola bilər.
- Yüksək lif ehtiva edən tam taxıllı qidalar da mədə köpünə səbəb ola bilər. Bəzi meyvələr (portağal, ərik, alma kimi) qaz əmələ gətirdiyi üçün köpə səbəb ola bilər.
- Tərkibində yüksək miqdarda fruktoza olan qurudulmuş meyvələr qazın sıxılmasına səbəb olduğu üçün köpə səbəb ola bilər.
Mədə köpünə nə yaxşı gəlir?
Müxtəlif əlamətlər göstərən və bəzi xəstəliklərin xəbərçisi olan mədə köpünün altında yatan ciddi problem yoxdursa, fərdi üsullarla mədə şişkinliyini aradan qaldıra bilərsiniz. Mədə köpünə yaxşı təsir edəcək qidalar və üsullar bunlardır:
Avokado
Tərkibində liflə zəngin olan avokado; Tərkibində fol turşusu və C-K vitaminləri də olduğu üçün çox miqdarda vitamin və mineralla zəngindir. Həm də qəbizlik və mədə köpünün qarşısını almağa kömək edir.
Xiyar
Təxminən 95%-i su olan xiyar köpü aradan qaldıran bir qidadır.
Qatıq
Probiyotik baxımından güclü qida olan qatıq bağırsaq sağlamlığında əhəmiyyətli bir qidadır. Probiyotiklərin qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun səbəb olduğu köpü azaltdığı məlumdur.
Liflə zəngin meyvələr (çiyələk, qaragilə, böyürtkən)
Çiyələk, qaragilə və böyürtkən kimi meyvələr antioksidant və vitaminlərlə zəngindir. Bundan əlavə, tərkibindəki lif bağırsaq sağlamlığı üçün faydalıdır, qəbizlik və köp şikayətlərinizi azaldır.
Yaşıl çay
Orqanizmdə iltihabı azaldan, həzm sistemini stimullaşdıran və təbii işlətmə kimi rol oynayan antioksidant baxımından güclü bitki çayı olan yaşıl çayın istifadəsi.
Şüyüd çayı
Sidikqovucu və həzmsizliyə yaxşı təsir etdiyi bilinən 1 stəkan şüyüd çayı içməklə şikayətlərinizi azalda bilərsiniz.
Nanə çayı
Nanə çayı həzm sistemi problemlərinə qarşı istifadə edilən faydalı bitki çayıdır.
çobanyastığı çayı
Mədə şişkinliyinə yaxşı təsir edən bitki çaylarından biri də çobanyastığı çayıdır. Çobanyastığı çayı yaşadığınız mədə yanması və kğpə faydalı olmaqla yanaşı, mədə əzələlərini də rahatlaşdırır.
Kərəviz
Kərəviz tərkibindəki çox su olduğuna görə həzm sisteminə su çəkir və orada nizamlılığı təmin edir. Kərəviz tərəvəzinin kökündən sidikqovucu kimi də istifadə olunur.
Banan
Banan çox qidalı bir meyvədir, ən güclü xüsusiyyəti qəbizlik üçün faydalı olduğu bilinir. Həm də şişkinlik və suyun tutulmasının qarşısını ala bilər.
qulançar
Güclü bir lif qaynağı olaraq, qulançarın mədə şişkinliyinin mənfi təsirlərini azaltdığı sübut edilmişdir.
ananas
C vitamini, manqan və B vitaminləri ilə zəngin bir meyvə olan ananasın tərkibində həzm pozğunluqlarının müalicəsində istifadə olunan bromelain fermenti var.
zerdeçal
Tərkibində curcumin adlı bir birləşmə olan zerdeçal bağırsaq sağlamlığını yaxşılaşdırmaqla yanaşı, köp və qəbizlik problemlərini də aradan qaldıra bilər.
dandelion çayı
Su tutma problemini aradan qaldırmağa kömək edən zəncirotu çayı içməklə mədə şişkinliyini də müalicə edə bilərsiniz.
Bunlarla yanaşı yeməklər az və tez- tez öyünlərlə qıbul edilməliedilməli, köpə səbəb olacağı üçün bəzi qidaların miqdarı azaldılmalı, şəkərsiz saqqızlar və şəkər alkolları istifadə edilməməlidir. Müntəzəm maye qəbulu ilə yanaşı, ediləcək məşqlər də mədə köpünün mənfi təsirlərindən xilas olmağa kömək edəcək.
Mədə köpü hansı xəstəliklərin əlaməti ola bilər?
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun (İBS) əsas simptomu mədə köpüdür. İBS xəstələrinin əksəriyyəti köpmə yaşayır və onların təxminən 60% -i köpün ən pis simptom kimi bildirir. Bu qrup xəstələrdə mədə şişkinliyi qarın ağrısından daha çox narahat edir. FODMAP adlanan karbohidratlar, xüsusilə qıcıqlanmış bağırsaq sindromu olan insanlarda şişkinlik və digər həzm simptomlarına səbəb ola bilər. Buna görə də yüksək FODMAP tərkibindən (buğda, soğan, sarımsaq, brokoli, kələm, gül kələm, artishok, lobya, alma, armud, qarpız) qaçınılmalıdır. Bu qidaların bir çoxuna həddindən artıq maraq varsa, nizam-intizamlı bir pəhriz izlənməlidir.
Çölyak xəstəliyinin əhəmiyyətli bir əlaməti qarın boşluğunda şişkinlikdir. Çölyak xəstəliyi orqanizmin müəyyən qidalarda olan qlütenə reaksiyası nəticəsində yaranır. Gluten buğda, arpa və çovdar kimi taxıllarda olan bir proteindir. Lakin burada çölyak olmayan qlüten həssaslığı olan xəstələri fərqləndirmək lazımdır.
Xora əlaməti olan mədə köpü ağrı ilə müşahidə olunur. Mədə və ya onikibarmaq bağırsağın mədə turşusu və pepsin kimi mayelər tərəfindən məhv edildiyi zaman xora meydana gəlir. Bu prosesdə çıxan qaz mədə köpünə səbəb olur.
Dispepsiya qarın yuxarı hissəsində bir aydan çox davam edən ağrı və şişkinlik ilə özünü göstərir. Xalq arasında həzmsizlik kimi tanınan və çox da vacib sayılmayan bu problemə görə gəyirərək qazı çıxarmaq istəyi yaranır.
Qəbizlik mədə köpünü artıran faktordur. Su qəbulunun artırılması və fiziki fəaliyyət qəbizliyə qarşı təsirlidir. Qəbizlik üçün tez-tez daha çox həll olunan lif qəbul etmək tövsiyə olunur.
Mədə şişməsi mədə və bağırsaq xərçənginin ilk əlamətləri arasındadır. Xərçəng səbəbiylə mədə şişkinliyi artmağa davam edir.
Mədə şişkinliyi necə müalicə olunur?
Mədə köpünü müalicə etmək üçün şişkinlik probleminin səbəbini tapmaq lazımdır. Problem müəyyən edildikdən sonra müvafiq fərdi müalicə protokolu tətbiq edilməlidir. Bəzi dərmanlar mədə köpünə yaxşı təsir edir.
Probiotik əlavələr bağırsaqdakı bakterial mühiti yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər ki, bu da qaz və köp əlamətlərini azalda bilər.
Köp həzm sistemindəki əzələlərin funksiyasının dəyişməsi nəticəsində də yarana bilər. Əzələ spazmlarını azaltmağa kömək edən antispazmodiklər adlanan dərmanların faydalı olduğu aşkar edilmişdir. Nanə yağı, eyni şəkildə təsir etdiyinə inanılan təbii bir maddədir. Nanə yağının ən azı QBS xəstələrində şişkinlik və digər həzm simptomlarına qarşı təsirli olduğu bilinir.
Simetikon aktiv maddəsi olan dərmanlar köpü, qazı və gərginliyi azaldır.
Mədə şişkinliyində QBS-C aktiv maddəsi olan lubiproston və linaklotid preparatları istifadə olunur.
Desipramin-sitalopram aktiv tərkib hissəsi olan antidepresan dərmanlar davranış terapiyası ilə birlikdə köpün azalmasına səbəb olur.
Mədədə olan mikrobların, müalicəsi köp üçün çox faydalıdır.
