Mədə üşütməsi; Sulu ishal, qarın ağrısı, ürəkbulanma, qusma və bəzən qızdırma ilə müşayiət olunan bağırsaq infeksiyasıdır. Tibb ədəbiyyatında viral qastroenterit adlanan mədə üşütməsi, insana ən çox yoluxmuş şəxslə təmasda olarkən və ya çirklənmiş qida və sudan istifadə zamanı keçir.
Körpələr, yaşlılar və immunitet sistemi zəif olan insanlar üçün mədə üşütməsi ölümcül ola bilər. Mədə üşütməsi üçün effektiv müalicə yoxdur. Buna görə də xəstəlikdən qorunmaq vacibdir. Çirklənmiş qida və sudan qaçınmaqla yanaşı, əlləri tez-tez yumaq mədə üşütməsinin qarşısını almağın ən yaxşı yoludur.
Mədə üşütməsi nədir?
Mədə üşütməsi bəzi insanlar üçün inanılmaz dərəcədə travmatik olsa da, insanların çoxu bir neçə gün ərzində heç bir ağırlaşma olmadan sağalır. Bu xəstəliyin xüsusi müalicəsi yoxdur və infeksiya adətən dəstəkləyici müalicə ilə həll oluna bilər.
Mədə üşütməsinin səbəbləri
Müxtəlif viruslarla çirklənmiş yemək yemək, çirklənmiş su içmək, qab-qacaq, dəsmal və ya yeməkləri xəstə şəxslə paylaşmaq infeksiyanın ötürülməsinə səbəb ola bilər. Bir sıra viruslar mədə üşütməsinə səbəb ola bilər, ən çox yayılanı isə bunlardır:
Noroviruslar: Norovirus infeksiyası qidalarda olur. Ailə daxilində və cəmiyyətdəki fərdlər arasında sürətlə yayıla bilər.
Rotaviruslar: Barmaqlarını və ya virusla çirklənmiş digər əşyaları ağızlarına aparan uşaqlarda rast gəlinir.
Bəzi qabıqlı balıqlar, xüsusən də çiy və ya az bişmiş istiridye mədə narahatlığına səbəb ola bilər. Çirklənmiş içməli su viral qastroenteritlərin səbəbi olsa da, əksər hallarda virus nəcis-oral yolla ötürülür. Başqa sözlə, əgər yoluxmuş şəxs tualetdən istifadə etdikdən sonra əlini yumadan yeməyə toxunarsa, bu virusun yayılmasına səbəb olar.
Mədə üşütməsinin əlamətləri hansılardır?
Mədə qripi adlandırılsa da, viral qastroenterit qripdən fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Qrip yalnız tənəffüs sistemini, məsələn, burun, boğaz və ağciyərlərə təsir edir. Digər tərəfdən, mədə qripində viruslar həzm sisteminə hücum edir və aşağıdakı simptomlara səbəb olur:
- Sulu ishal
- Mədə ağrısı
- Qarın boşluğunda kramplar
- Yüngül qızdırma
- Bəzən əzələ və baş ağrısı
Səbəbdən asılı olaraq, mədə üşütməsi simptomları infeksiyadan sonra bir-üç gün ərzində görünə bilər. Simptomlar adətən yalnız bir və ya iki gün davam edir, lakin ağır hallarda bəzən 10 günə qədər davam edə bilər. Aşağıdakı simptomlar baş verərsə, həkimə müraciət etmək lazımdır:
- İki gündən çox qusma şikayəti
- Qan qusma
- Bədəndə maye çatışmazlığı: Maye çatışmazlığının simptomları arasında həddindən artıq susuzluq, ağızda quruluq, başgicəllənmə, şiddətli zəiflik, tünd sarı sidik, sidiyin miqdarının azalması və ya ümumiyyətlə sidiyə getməməsi daxildir.
- Nəcisdə qan
- 40 dərəcədən yuxarı qızdırma
Uşaqlarda aşağıdakı simptomlar baş verərsə dərhal həkimə müraciət edilməlidir:
- 38,9 ° C və ya daha yüksək hərarət
- Yuxusuzluq və ya əsəbilik
- Çox narahatlıq və ya ağrı
- Qanlı ishal
- Bədənin susuzlaşması: Sidiyə getmə tezliyi və alınan maye miqdarını müqayisə edərək təxmin etmək olar.
Körpələrdə aşağıdakılar varsa dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır:
- Bir neçə saatdan çox davam edən qusma
- Altı saat uşaq bezini islatmasa
- Qanlı nəcis və ya şiddətli ishal
- Ağzınız quruluğu və ya ağlayarkən göz yaşı yoxdursa
- Qeyri-adi yuxulu və ya reaksiyasızdırsa
Mədə üşütməsi əlamətləri olan kəslər məktəbə və ya işə getməməlidir. Bu həm xəstəliyin yayılmasının qarşısını alır, həm də xəstənin sağalma müddətini qısaldır.
Mədə üşütməsinin necə təyin etmək olar?
Nəcis testi ilə virusun varlığı müəyyən edilə bilər.
Mədə ilə bağlı hər hansı problemlə bağlı qastroenterologiya şöbəsinə müraciət etməklə ətraflı məlumat ala bilərsiniz. Ancaq mədə üşütməsini yaradan digər viruslar üçün sürətli testlər yoxdur. Bəzi hallarda mümkün bakterial və ya parazitar infeksiyanı istisna etmək üçün nəcis nümunəsi götürülür və laboratoriyada araşdırılır.
Soyuqdəyməni necə müalicə etmək olar?
Mədə üşütməsi üçün adətən xüsusi tibbi müalicə yoxdur. Antibiotiklər viruslara qarşı təsirli deyil və onların həddindən artıq istifadəsi bakteriyanın antibiotiklərə qarşı güclənməsinə səbəb ola bilər. Müalicə əsasən özünə qulluq tədbirlərindən ibarətdir.
Mədə üşütməsinə nə faydalıdır?
Mədə üşütməsi soyuq hava, soyuq içkilər və ya yeməklərin qəbulu nəticəsində mədə nahiyəsində narahatlıq hissi, tez-tez qarın ağrısı, şişkinlik, ürəkbulanma və həzmsizlik kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bəzi ev müalicəsi və ehtiyat tədbirləri mədə soyuqluğunu müalicə etmək üçün təsirli ola bilər. Mədəni sakitləşdirmək və narahatlığı azaltmaq üçün ilıq bitki çayları, zəncəfil çayı və ya nanə çayı içmək, duzlu su ilə qarqara etmək, qarın nahiyəsinə isti su şüşəsi qoymaq və ya rahatlaşdırıcı isti vanna qəbul etmək kimi üsullar sınaqdan keçirilə bilər.
Bundan əlavə, bu dövrdə ağır yeməklərdən qaçınmaq və yüngül, asan həzm olunan qidaları qəbul etmək lazımdır.
Soyuqdəyməni necə müalicə etmək olar?
Bol maye içmək: Bol maye içmək çox vacibdir, çünki bədən mayeləri tərləmə, qusma və ishal nəticəsində itirilir. Maye içməkdə çətinlik çəkən şəxslər müəyyən aralıqlarla kiçik qurtumlar içməyə və ya buz şəklində maye qəbul etməyə cəhd edə bilərlər. Su, bulyon şorbaları, nanə və ya zəncəfil çayı ürək bulanması olanlar üçün yaxşı seçim ola bilər.
BRAT pəhrizi: Hər hansı bir şey istehlak etmək ürəkbulanmanı artıra və qusma ilə nəticələnə bilər. Bu zaman BRAT pəhrizinə üstünlük verilə bilər. BRAT ingiliscə çörək, düyü, alma və tost sözlərinin baş hərflərindən əmələ gəlib. Banan asanlıqla həzm olunur, qusma və ishal nəticəsində itirilən kaliumun yerini tuta bilər, mədənin selikli qişasını gücləndirə bilər. İshal zamanı ağ düyüyə üstünlük verilməlidir. Çünki o, orqanizmdə daha asan həzm olur və enerjini tərkibindəki karbohidratlardan təmin edir. Qəhvəyi düyü isə çoxlu lif ehtiva edir və qaza səbəb ola bilər. Alma püresi, tərkibindəki karbohidratlar və ishaldan qurtulmağa kömək edən pektin ehtiva etdiyi üçün enerji artımını təmin edir. Həm də asanlıqla həzm olunur. Daha asan həzm olunduğu üçün tam buğda çörəyi yerinə ağ çörəyə üstünlük verilməlidir.
Yataq istirahəti: Əgər mədə qripiniz varsa, infeksiya ilə effektiv mübarizə aparmaq üçün vücudunuzun istirahətə ehtiyacı var. Buna görə də xəstə çox yatmalı və gün ərzində normal olaraq etdiyi fəaliyyətin miqdarını azaltmalıdır.
Akupressura: Bəzi mütəxəssislər akupunkturun ürək bulanmasını azalda biləcəyini bildirirlər. Ovucun üç barmağının altına, biləyin daxili səthinə akupressura tətbiq etmək effektiv nəticə verə bilər. Bu məqsədlə iki vətər arasındakı nahiyəyə baş barmağınızla yumşaq bir şəkildə basaraq bir neçə dəqiqə masaj etmək olar.
Qaçılması lazım olan qidalar: İnsan özünü yaxşı hiss edənə qədər müəyyən qidalardan, içkilərdən və maddələrdən uzaq durmalıdır. Bunlara süd məhsulları, kofein, spirt, nikotin, yağlı və ya çox ədviyyatlı qidalar daxildir.
