Kron xəstəliyi həzm sistemi ilə bağlı ciddi problemlərə səbəb olan və həyat keyfiyyətini ən mənfi şəkildə təsir edən xəstəliklərdən biridir. İnsanlar arasında təxminən mində iki nisbətində görülən bu xəstəlik həzm sisteminin ağızdan anusa qədər bütün hissələrində görülə bilər, lakin adətən nazik bağırsağın sonuna yaxın hissələrdə özünü göstərir. Xəstəliyin səbəbi tam məlum olmasa da, elm dünyası xəstəliyin yaranmasında genetik faktorların və ətraf mühit faktorlarının təsirli olduğunu irəli sürür. Çox ciddi təsirlərə səbəb olan Kron xəstəliyi ömür boyu tam sağalmır və tez-tez cərrahi müdaxilə tələb edir. Eyni zamanda xəstəliyin törətdiyi təsirlər də bir çox başqa xəstəliklərin əmələ gəlməsinə yol aça bilər.
Kron xəstəliyi nədir?
Əsasən ağız, farenks, yemək borusu, mədə, nazik bağırsaq, yoğun bağırsaq və anusdan ibarət olan həzm sisteminin hər hansı bir bölgəsində yerləşə bilən kron xəstəliyi ümumiyyətlə nazik bağırsaq və yoğun bağırsaq ilə nazik bağırsaqların birləşdiyi yer ətrafında görülən iltihablı bir xəstəlikdir. Qadınlar arasında kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinən xəstəlik adətən 35-40 yaş arasında baş verir. Bununla belə, uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə Kron xəstəliyinə yoluxan bir çox insan var. Xəstəlik həzm sisteminin təsir etdiyi hissələrdə qalınlaşmaya, xora adlanan yara formalaşmalarına və iltihaba səbəb olur.
Xəstəliyinin əlamətləri hansılardır?
Kron xəstəliyinin simptomları insandan insana fərqli olsa da, ümumi olaraq ən çox görülən simptomları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- İshal
- Mədə ağrısı
- Bəzi hallarda qəbizlik və şişkinlik
- Bulantı və qusma
- Qızdırma
- Anus ətrafında çatların əmələ gəlməsi
- Nəcisdə qan və iltihab
Kron xəstəliyinin diaqnozu necə qoyulur?
Uzun müddət davam edən qarın ağrısı, ürəkbulanma və qusma, ishal və kilo itkisindən şikayət edən şəxslərdə Kron xəstəliyinin olub-olmaması araşdırılmalıdır. Xəstəliyin diaqnozu üçün istifadə olunan üsullar ümumiyyətlə aşağıdakılardır:
- Qan testləri
- Nəcis nümunəsinin müayinəsi
- Həzm sistemi filmlərinin alınması
- Endoskopiya və kolonoskopiya
- Biopsiya
Kron xəstəliyinin səbəbləri nələrdir?
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Kron xəstəliyinin səbəbi tam olaraq bilinmir. Lakin araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, bu xəstəliyə yoluxan valideynlərin uşaqlarında bu xəstəliyə tutulma ehtimalı normadan 14-15 dəfə çoxdur. Kron xəstəliyi yoluxucu bir xəstəlik deyil və Kron xəstəliyinin xəstə insandan sağlam insana hər hansı bir şəkildə keçməsi mümkün deyil. Bədənin müdafiə sistemini təsir edən xəstəliyin meydana gəlməsində bəzi virus və bakteriya mənşəli agentlərin rol oynadığı düşünülsə də, bu mövzuda hələ kifayət qədər dəlil yoxdur. Eyni şəkildə, stresli həyatın xəstəliyin inkişafına təsirləri müzakirə olunur.
Kron xəstəliyinin müalicə üsulları hansılardır?
Kron xəstəliyi heç vaxt tam sağalmayan qalıcı bir xəstəlikdir. Təsirə məruz qalan insanlar Kron xəstəliyinin kəskinləşdiyi və azaldığı müxtəlif dövrlər yaşayırlar. Xüsusilə kəskinləşmə zamanı müxtəlif dərman müalicəsi və tibbi qidalanma müalicəsi alan xəstələrdə xəstəliyin qarşısını almaq mümkün olmasa da, onun yaratdığı simptomları minimuma endirmək mümkündür. Bundan əlavə, Kron xəstəliyi olan xəstələrin təxminən 50%-70%-i ömrü boyu ən azı bir dəfə cərrahi müdaxiləyə ehtiyac duyur. Xüsusilə dərman müalicəsinə cavab verməyən xəstələrdə cərrahi müdaxiləyə üstünlük verilir.
Kron xəstəliyi olan insanlar həyatları boyu xüsusi bir qidalanma planına əməl etməlidirlər. Tərkibində yüksək lif olan qidalar xəstəliyə səbəb olduğundan, onlar mümkün qədər az qəbul edilməli və xüsusilə aktiv (kəskinləşmə) dövrlərdə diyetdən xaric edilməlidir. Fərdlərin ishal və ya qəbizlik problemi olduğu dövrlərdə Kron xəstəliyi pəhrizi buna uyğun tənzimlənməlidir. Bundan başqa, xəstəliyin aktiv dövrlərində fərdlər ağır idman və fiziki güc tələb edən hərəkətlərdən uzaq durmalı, mümkün qədər dincəlməlidir. Nəticədə Kron xəstəliyi olan fərdlərdə həkim və diyetoloq nəzarətində aparılan müalicələrə lazımi diqqət göstərilməklə xəstəliyin yaratdığı problemlər minimuma endirilə bilər və beləliklə də həyat keyfiyyəti böyük ölçüdə artırıla bilər.
