Hepatit A xəstəliyi pis gigiyenik şəraitdən ötürülən bir xəstəlikdir. Hepatit A-nın qarşısını peyvəndlə almaq olar. Xalq arasında sarılıq kimi tanınan Hepatit A visusu çox yoluxucudur. Ümumiyyətlə sanitar və gigiyena şəraiti zəif olan ölkələrdə müşahidə olunan Hepatit A-nın xüsusi müalicəsi yoxdur. Xəstəlikdən qorunmağın əsas yolu peyvənd olsa da, digər yol əlləri düzgün yumaq, təzə tərəvəz və meyvələri təmiz su ilə yaxşıca yumaq və budan sonra uyğun istifadə etməkdir.
Hepatit A nədir?
Hepatit A xəstəliyi, hepatit A virusunun (HAV) səbəb olduğu, insandan insana keçən ciddi qaraciyər xəstəliyidir. Hepatit A-nın ötürülməsinin əsas yolu əllərin düzgün yuyulmamasıdır. Hepatit B və ya Hepatit C-dən fərqlidir. Hepatit A, hepatit B və hepatit C-dən fərqli olaraq, xroniki qaraciyər xəstəliyinə səbəb olmur, lakin qaraciyəri zəiflədir və kəskin qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, 2016-cı ildə dünyada 7134 nəfər hepatit A səbəbindən kəskin qaraciyər çatışmazlığından dünyasını dəyişib. Bu ölümlər viral hepatitdən ölənlərin 0,5 faizini təşkil edir. Hepatit A dövri təkrarlanma tendensiyası ilə bütün dünyada sporadik və epidemiyalar şəklində ortaya çıxıb. Məsələn, 1988-ci ildə Şanxayda təxminən 300.000 insan hepatit A-dan təsirləndi.
Xəstəlik sanitariya və gigiyena şəraitinin ümumiyyətlə zəif olduğu aşağı və orta gəlirli ölkələrdə yaygındır. Belə ölkələrdə uşaqların əksəriyyəti virusa 10 yaşından əvvəl, simptomlar görünməmişdən əvvəl yoluxur.
Hepatit A virusunun əlamətləri hansılardır?
Hepatit A simptomatik bir xəstəlikdir. Bu simptomları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Qızdırma
- tükənmə
- Halsızlıq
- Ürəkbulanma
- qusma
- Oynaq ağrıları
- Şiddətli mədə ağrısı və ishal (xüsusilə uşaqlarda)
- Sarı dəri, gözlər, tünd sidik, gil rəngli nəcis
Bu əlamətlər xüsusilə hepatit A virusuna məruz qaldıqdan sonra 2-6 həftə ərzində görünür. Xəstəlik adətən iki aydan az davam etsə də, bəzi insanlarda sağalma prosesi altı aya qədər çəkə bilər. Hepatit A sizi işləmək və ya məktəbə gedə bilməyəcək dərəcədə çox xəstə edə bilər. Uşaqlarda simptomlar ümumiyyətlə müşahidə edilməsə də, böyüklərdə simptomlar tez-tez olur.
Hepatit A virusu necə yoluxur?
Hepatit A adətən nəcislə çirklənmiş su və ya qida qəbulu ilə ötürülür. Düzgün olmayan əl gigiyenası xəstəliyin əsas səbəblərindən biridir. Bundan əlavə, kanalizasiya suları və qidalarla təmas, çiy və ya az bişmiş qidalar hepatit A ötürülmə yolları arasındadır. Hepatit A gigiyena şəraiti zəif olan ölkələrdə çox yaygındır. Yoluxmuş insandan yoluxmamış insana ötürülür. Qeyri-düzgün təmizlənməmiş su da xəstəliyi ötürür. Gündəlik təmaslar yoluxmaya səbəb olmur.
Hepatit A xəstəliyinin diaqnozu necə qoyulur?
Həkim əvvəlcə xəstənin ətraflı tarixini dinləyir və sonra fiziki müayinə aparır. Hepatit A-ya diaqnoz qoymağın ən asan yolu qan testindən keçir. Diaqnoz qanda HAV-a (Anti-HAV IgM) antitellərinin aşkarlanması ilə qoyulur.
Bundan əlavə, virusun qaraciyərə zərər verib-verməməsi üçün qanda qaraciyər funksiyası testləri də yoxlanılır. Anti-HAV IgM Hepatit A-ya ilk dəfə məruz qaldıqda əmələ gəlir. Kəskin infeksiya vəziyyətini diaqnoz edirlər. Hepatit A IgG gec başlayan antiteldir. İllərlə bədəndə qalır və bu virusa daha əvvəl yoluxub-yoluxmadığınızı göstərir. Bundan əlavə, hepatit A peyvəndi edilmişdirsə, testdə hepatit IgG antiteli müsbətdir. Adətən qaraciyərin ultrasəs müayinəsidə də tələb olunur.
Hepatit A xəstəliyi necə müalicə olunur?
Hepatit A virusu üçün xüsusi müalicə üsulu yoxdur. Ümumiyyətlə, xəstələrə evdə dincəlmələri və sağlam qidalanmaları tövsiyə olunur. Bundan əlavə, xəstələr yaxından izlənilməlidir. Hepatit A-da qaraciyər çatışmazlığı və qaraciyər transplantasiyası tələb olunan hallar nadirdir. Müalicələrdə istifadə olunan dərmanlar də virusu deyil, qaraciyəri dəstəkləmək məqsədi daşıyır.
Xəstələrdən az yağlı, ac qalmadan, qaraciyəri yormadan yemək tələb olunur. Yemək elə seçilməlidir ki, həzm olunsun. Alkoqoldan qaçınmaq lazımdır. Xəstələr həkimin xəbəri olmadan dərman istifadə etməməli və evdəki digər şəxslərdən uzaq durmalıdırlar.
Hepatit A haqqında tez-tez verilən suallar
Hepatit A necə ötürülür?
Gigiyena qaydalarına riayət edilməməsi hepatit A-nın ötürülmə yollarından biridir. Hepatit A nəcis-oral yolla ötürülür. Bu, nəcis, su və qida vasitəsilə baş verir. Nəcis-oral ötürülmə birbaşa fiziki təmas və ya dolayı yolla ola bilər. Dolayı yolla, əllər və ya yoluxucu agentlə çirklənmiş əşyalar ötürülmə səbəbi ola bilər. Çirkli əllər və çirkli su ilə hazırlanan yeməklər buna birbaşa səbəb olur.
Hepatit A peyvəndi nədir?
Hepatit A virusuna qarşı peyvənd hepatit A peyvəndi adlanır.
Hepatit A peyvəndi nə vaxt verilir?
Hepatit A peyvəndi uşaqlıq peyvəndi təqviminə 2012-ci ilin sonunda daxil oldu. 2011-ci il martın 1-dən sonra doğulan uşaqlara 18 və 24-cü ayların sonunda iki dozada verilir. Əvvəllər peyvənd olunmamış insanlar bu peyvəndi səhiyyə müəssisələrindən tələb edə bilərlər. Yetkinlər, uşaqlar kimi, altı ay ara ilə iki doza Hepatit A peyvəndi alırlar. Yetkinləri Hepatit A ilə peyvənd etməzdən əvvəl onların immun statusunu şübhə altına almaq üçün qan testi tələb olunur.
Hepatit A peyvəndinin yan təsirləri hansılardır?
Təkcə hepatit A peyvəndi deyil, bütün peyvəndlər və dərmanlar yan təsirlərə səbəb ola bilər. Ancaq bu yan təsirlər çox yüngüldür. Hepatit A peyvəndi olunduqdan sonra böyük bir problem yoxdur. Peyvənddən sonra inyeksiya yerində ağrı və ya qızartı, aşağı hərarət, yorğunluq ola bilər. Həkim yan təsirləri haqqında kifayət qədər məlumat verəcəkdir.
Hepatit A peyvəndi qızdırmaya səbəb olurmu?
Hepatit A peyvəndi və müxtəlif peyvəndlər də aşağı hərarətə səbəb ola bilər. Həkiminiz sizi buna qarşı xəbərdar edəcək və tədbir görməyiniz üçün bir yol təklif edəcək.
Hepatit A peyvəndi harada verilir?
Hepatit A peyvəndi özəl səhiyyə müəssisələrində və ailə sağlamlıq mərkəzlərində tətbiq oluna bilər.
Ən erkən hepatit A peyvəndi nə vaxt mövcuddur?
Ən erkən körpələrdə 12 aylıqda tətbiq oluna bilər.
Hepatit A peyvəndini kimlər almalıdır?
Hepatit A-nın geniş yayıldığı, gigiyena və sağlamlıq şəraitinin uyğun olmadığı ölkələrə gedənlər, Hepatit B və ya Hepatit C kimi xroniki qaraciyər xəstəlikləri olanlar, çoxlu cinsi partnyorları olanlar, Hepatit A yoluxmuş heyvanlarla işləyənlər, Sağlamlıq işçiləri, qaçaq dərman istifadə edənlər mütləq hepatit A. peyvəndi olmalıdır. Həmçinin, körpələr peyvənd edilməlidir.
Körpələrdə hepatit A peyvəndi harada verilir?
Körpələrdə Hepatit A peyvəndi sol ayağına vurulur.
Hepatit A xəstəsi yenidən xəstələnəcəkmi?
Yox, hepatit A olanlar bir daha bu xəstəliyə tutulmayacaqlar. İmmunitet qazanılır.
Hepatit A-dan qorunma üsulları hansılardır?
Əsas profilaktika üsulu hepatit A peyvəndi almaqdır. Çirklənmənin qarşısını almaq üçün tualet və vanna otağından istifadə etdikdən sonra, uşaq bezlərini dəyişdirdikdən sonra, yemək hazırlamazdan əvvəl və yeməkdən əvvəl əllər düzgün şəkildə yuyulmalıdır. Təmizliyinə əmin olmayan yerlərdə yemək yemək olmaz.
Hepatit A xəstəsi qan verə bilərmi?
Xroniki olmadığı üçün xəstəlik tam sağaldıqdan sonra qan verilə bilər. ,
Hepatit A peyvəndi neçə il qoruyur?
Peyvənd ömürlük qoruma təmin edir.
Hepatit A peyvəndi sağlamlıq mərkəzində verilirmi?
Peyvəndi sağlamlıq mərkəzlərində, yəni ailə sağlamlıq mərkəzlərində edilə bilər.
Hepatit A peyvəndi canlı vaksindirmi?
Hepatit A peyvəndi tam hüceyrəli bir peyvənddir. Başqa sözlə desək, bütöv bir mikroorqanizm öldürülmüş vəziyyətdə vaksindədir.
Hamiləlik zamanı hepatit A peyvəndi verilə bilərmi?
Xəstələnmə riski yüksək olmadıqda, bu peyvənd hamilə qadınlara tətbiq edilməməlidir.
Hepatit A peyvəndinin növləri hansılardır?
Üç növ peyvənd məlumdur. Yalnız Hepatit A peyvəndi, Hepatit A və Hepatit B üçün birləşmiş peyvənd və Hepatit A və tif qızdırması üçün birləşmiş peyvənd var. Hansı peyvəndin sizə uyğun olduğunu həkimlə məsləhətləşmək lazımdır. O sizə düzgün istiqamət verəcək.
Hepatit A peyvəndindən sonra orqanizmin qorunması nə vaxt başlayır?
Qoruma peyvənddən təxminən dörd həftə sonra başlayır.
Hepatit A peyvəndi hepatit B və hepatit C-dən də qoruyurmu?
Hər virus fərqlidir. Hepatit A virusu digər hepatitlərdən fərqlidir. Buna görə də, hepatit A peyvəndi digər viral hepatit viruslarından qorumur.
Hepatit A üçün həkimə nə vaxt müraciət etməli?
Əgər siz bu yaxınlarda xaricdə olmusunuzsa, yaxınlarınızdan biri hepatit A xəstəsi olubsa, yaxın vaxtlarda hepatit A olan biri ilə cinsi əlaqədə olmusunuzsa, simptomlarınız varsa, mütləq həkimə müraciət etməlisiniz.
Tez-tez səyahət edənlər hepatit A-dan necə qorunmalıdır?
Bütün təzə tərəvəz və meyvələr soyulmalı və hərtərəfli yuyulmalıdır. Çiy və ya az bişmiş ət və ya balıq yeyilməməlidir. Buzlu içkilərdən və təmizliyinə əmin olmayan içkilərdən uzaq durun. Şüşə qablarda germetik olan suları için. Öz diş fırçanızdan başqa başqalarının şəxsi əşyalarından istifadə etməyin.
Hepatit A testi necə şərh olunur?
HAV IgM müsbətdirsə, bu, kəskin hepatit A infeksiyası deməkdir. HAV IgM mənfi və ümumi HAV antitelləri müsbətdirsə, bu, aktiv infeksiyanın olmadığını, lakin əvvəlki HAV-a görə toxunulmazlığın olduğunu bildirir. Ümumi HAV antitelləri və HAV IgM müsbət olarsa, hepatit A virusuna məruz qalma ilə kəskin infeksiya var. Ümumi HAV antitelləri mənfi olarsa, indiki və ya keçmiş infeksiya yoxdur, xəstə risk qrupundadırsa, peyvənd vurulur.
Hepatit A testi ac qarına aparılırmı?
Qan testində fərqli dəyərlər tələb oluna biləcəyi üçün hepatit A testinin ac qarına aparılması daha məqsədəuyğundur.
Hepatit A nə vaxt təhlükəlidir?
Hepatit A, artıq xroniki hepatit B və C xəstəliyinə yoluxmuş şəxsləri yoluxdurarsa, təhlükəli səviyyəyə çatır. Xroniki hepatit B xəstələri hepatit A-ya qarşı peyvənd edilməməlidirlər.
